Ustavni sud je 11. marta 2013. godine doneo odluku kojom se odbacuje inicijativa za pokretanje postupka za ocenu ustavnosti i zakonitosti odredbi članova 6, 23, 25, 26, 45, 50, i 89 Zakona o matičnim knjigama i nesaglasnosti sa opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorima.

Naime, u julu 2011. godine, Centar za unapređivanje pravnih studija i Praxis su Ustavnom sudu Srbije podneli inicijativu za ocenu ustavnosti Zakona o matičnim knjigama – odredbi koje se odnose na naknadni upis u matičnu knjigu rođenih, smatrajući da su osporenim odrebama pravno nevidljiva lica romske nacionalnosti stavljena u neravnopravan položaj i da su za naknadni upis postavljeni uslovi za koje se unapred zna da ih brojni pripadnici romske populacije ne mogu ispuniti. Stoga je ukazano na to da odredbe Zakona o matičnim knjigama kojima se reguliše postupak naknadnog upisa činjenice rođenja predstavljaju posrednu diskriminaciju i traženo je da se utvrdi da pomenute odredbe nisu u sladu sa čl. 21. Ustava koji zabranjuje svaku diskriminaciju i garantuje svima jednaku zakonsku zaštitu.

Ustavni sud je ocenio da nema osnova za pokretanje postupka i inicijativu je odbacio kao neprihvatljivu. Argumentacija obrazloženja odluke Ustavnog suda zasniva se na tome da se nemogućnost faktičke primene zakonom propisanih pravila na određene kategorije lica, koje usled postojećih životnih okolnosti nisu u mogućnosti da pruže podatke neophodne za upis u matičnu knjigu rođenih, ne bi mogla otkloniti prestankom važenja osporenih odredbi Zakona o matičnim knjigama na osnovu odluke Ustavnog suda, jer bi donošenjem takve odluke nastala pravna praznina. Umesto toga, sud je istakao da je „(o)tklanjanje (...) problema tzv. „pravno nevidljivih lica“, prema shvatanju suda, pravno (...) moguće jedino propisivanjem posebnih zakonskih pravila za ove kategorije lica čime bi se u pravnom poretku Republike Srbije otklonila svaka zakonska i pravna mogućnost njihove posredne diskriminacije.“ U obrazloženju odluke se, potom, ističe da je zakonodavac to u međuvremenu i učinio i da je, uviđajući probleme pravno nevidljivih lica, usvojio Zakon o dopunama Zakona o vanparničnom postupku (31. avgusta 2012. godine) i propisao posebna pravila za utvrđivanje vremena i mesta rođenja osoba koje ne mogu da se upišu u matičnu knjigu rođenih na osnovu zakona koji uređuje vođenje matičnih knjiga. Budući da je u vreme donošenja odluke Ustavnog suda povodom inicijative pomenuti propis već bio usvojen, sud se nije dalje upuštao u ocenu režima naknadnog upisa u matičnu knjigu rođenih koji je postojao pre usvajanja Zakona o dopunama Zakona o vanparničnom postupku, niti u ocenu usklađenosti tog režima sa članom 21. Ustava.

Ipak, za razliku od organa kojima su se podnosioci inicijative obraćali pre pokretanja postupka pred Ustavnim sudom, Ustavni sud je posebnu pažnju posvetio faktičkoj nejednakosti, odnosno nemogućnosti da se zakoni koji su isti za sve faktički primene na određene kategorije lica. Iako je našao da rešavanje problema pravno nevidljivih lica izlazi iz okvira njegove nadležnosti, sud jeste prepoznao njihove probleme i potrebu propisivanja posebnih pravila kako bi se ti problemi rešili. Najzad, obrazlažući „opravdanost potrebe utvrđivanja posebnog načina ostvarivanja pre svega statusnih prava tzv. „pravno nevidljivih lica““, Sud je ukazao na slučaj „izbrisanih“ i na presudu Velikog veća Evrposkog suda za ljudska prava u predmetu Kurić protiv Slovenije kojom su utvrđene povrede čl. 8., čl. 13. i čl. 14. Evropske konvencije o ljudskim pravima zbog teškoća koja su ova lica trpela usled nemogućnosti da regulišu statusna pitanja nakon brisanja iz Registra stalnog boravka slovenačnih građana.

Preuzmite dokument: Inicijativa za pokretanje postupka ustavnosti i Odluka Ustavnog suda

According to Amnesty International annual human rights report, discrimination, hate crimes and nationalistic rhetoric are still prevalent.

According to Danilo Curcic, a legal analyst at Praxis, an NGO in Belgrade that aims to promote, protect and improve human rights, the poor economic situation in Serbia was the main reason such a large number of Roma claimed asylum in the EU.

"But broadcasting the news that the biggest number of Serbian citizens who are asking for asylum are Roma, and putting them into separate group … could be really dangerous and cause negative connotation, discrimination or even some violence," Curcic told SETimes.

The most violated Roma rights in Serbia are basic economic and social rights, especially the right to adequate housing and to personal documents, Curcic said.

A better approach by social institutions, especially with those who have been rejected when they asked for asylum, would help solve the problem, he added.

Read the whole news on SETimes.com

U okviru projekta „Ravnopravna šansa za bolje perspektive, jačanje romskog naroda u borbi protiv diskriminacije“ koji sprovodi kancelarija Poverenika za zaštitu ravnopravnosti u saradnji sa Praxisom održana je tribina za pripadnike romske zajednice u Subotici. Tribina je deo informativne i edukativne kampanje Poverenika za zaštitu ravnopravnosti u cilju podizanja svesti i osnaživanja Roma u borbi protiv diskriminacije. Tribina na kojoj je prisustvovalo 17 predstavnika romskih nevladinih organizacija i romskih aktivista iz Severnobačkog okruga održana je u prostorijama Edukativnog centra Roma. Pored toga, bila je prisutna i novinarska ekipa Romske redakcije RTV.

Predstavnici kancelarije Poverenika za zaštitu ravnopravnosti upoznali su prisutne sa samom institucijom, njenom organizacijom i nadležnostima. Nakon toga, ukratko su im predstavili postupak po pritužbi. Pored toga, pozvali su učesnike da na pojavu diskriminacije reaguju podnošenjem pritužbi poverenici, čak i onda kada nisu sasvim sigurni da je u pitanju diskriminacija. Posebno je naglašeno da je postupak pred poverenicom besplatan, kao i da se pritužba može podneti poštom. Isto tako, predstavnici Poverenika za zaštitu ravnopravnosti istakli su da je u samoj pritužbi pored navođenja povrede prava, kratkog opisa onoga u čemu se sastoji povreda i eventualno svedoka povrede prava, dovoljno još samo potpisati pritužbu da bi se po njoj moglo postupiti. Prisutnima su podeljeni obrasci pritužbe koji su prevedeni na romski jezik, a dobili su i publikacije i promotivni materijal Poverenika za zaštitu ravnopravnosti.

Predstavnik Praxisa je preneo prisutnima iskustva na polju diskriminacije i kroz navođenje nekoliko primera pokušao da ohrabri prisutne da podnose pritužbe poverenici. Kao argumenti za podnošenje pritužbi navođeno je da je postupak besplatan, deformalizovan, vremenski ograničen, kao i da je neophodno podnositi pritužbe poverenici kako zbog zaštite u konkretnim slučajevima tako i zbog toga što se samo na taj način može uticati na širu društvenu javnost da dođe do smanjivanja pojave diskriminacije u društvu.

S obzirom na interaktivan karakter tribine, prisutni su se raspitivali o konkretnim slučajevima za koje misle da je diskriminacija i navodili probleme u Subotici sa pristupom javnim uslugama (koji više ne postoji, jer je zatvoren lokal u kom je bio zabranjen pristup). Pored toga, učesnici tribine navodili su probleme koji se odnose na formiranje civilnih straža koje su postojale u nekim selima u okolini Subotice. Ove straže su naknadno rasformirane, jer je korišćen metod medijacije koji je, kako navode u Edukativnom centru Roma, izuzetno uspešan, a svodi se na formiranje Saveta za međunacionalne odnose na nivou opština, sela i mesnih zajednica.

Dana 4. juna 2013. godine u Beogradu, Praxis je organizovao radionicu za članice Mreže pružalaca pravne pomoći na Zapadnom Balkanu (WeBLAN) uz podršku projekta ODIHR-a „Dobre prakse za integraciju Roma na Zapadnom Balkanu”. Kako je jedan od proklamovanih ciljeva WeBLAN-a doprinos sprečavanju i borbi protiv diskriminacije marginalizovanih zajednica, kao i jačanje regionalnih veza i prekogranične saradnje, radionica je održana sa ciljem sticanja novih znanja u oblasti zaštite od diskriminacije i razmene iskustva organizacija u pogledu zastupanja i zaštite žrtava diskriminacij. Gostujući predavač na radionici bio je Adam Vajs, pravni direktor organizacije AIR Centar iz Londona.

Uvodni deo radionice bio je posvećen strateškom parničenju u oblasti diskriminacije uz poseban osvrt na identifikovanje i građenje strateških slučajeva u vezi sa upisom u matičnu knjigu rođenih i državljanstvom. Adam Vajs je predstavio primere strateškog parničenja na evropskom nivou, različite vrste strateških slučajeva i njihov doprinos zagovaranju promena. Razmatrajući elemente moguće strategije rešavanja identifikovanih problema, predstavljeni su različiti nivoi intervencija kojima se mogu služiti organizacije za zaštitu ljudskih prava – zastupanje u velikom broju slučajeva pred prvostepenim i drugostepenim organima odakle bi se potencijalno izdvojio strateški slučaj, intervencija treće strane u postupcima pred Evropskim sudom za ljudska prava, sastavljanje izveštaja o stanju u praksi koji se podnose relevantnim ugovornim telima i organima EU i predstavljanje slučajeva iz prakse kojima se potkrepljuju identifikovani problemi.

Tokom diskusije o strategiji kojom se služe pojedinačne organizacije iz regiona utvrđeno je da je većina organizacija na slučajeve diskriminacije reagovala na različitim nivoima kao i da se iz njihove prakse već mogu izdvojiti slučajevi koji bi imali karakter strateških. Većina slučajeva u regionu odnosila se na diskriminaciju u oblasti obrazovanja i diskriminaciju osoba sa invaliditetom, ali su predstavljeni i slučajevi diskriminacije u oblasti upisa u matične knjige i ostvarivanja prava na adekvatno stanovanje. Kao zajednička karakteristika postupanja sudova u oblasti diskriminacije istaknuto je nedovoljno poznavanje međunarodnih standarda u oblasti zaštite od diskriminacije, relevantne prakse, ali i nespremnost da se diskriminacija kao takva i utvrdi.

Oslanjajući se na diskusiju i utvrđene probleme, drugi deo radionice odnosio se na predstavljanje prakse Evropskog suda za ljudska prava i odabrane slučajeve koji mogu poslužiti kao osnova za vođenje slučajeva zaštite Roma od diskriminacije pred domaćim organima. Praksa suda razmatrana je u kontekstu prava na poštovanje privatnog i porodičnog života, a posebno su razmatrana pitanja da li je došlo do mešanja države u ostvarivanje ovog prava, a ako jeste da li je takvo mešanje bilo u skladu sa zakonom, imalo legitiman cilj i bilo neophodno u demokratskom društvu. Još jednom je istaknut značaj beleženja individualnih slučajeva i priča kao najubedljivijeg načina da se ispitaju granice primene principa proporcionalnosti.

Na kraju, poslednja tema za diskusiju odnosila se na mogućnosti korišćenja situacionog testiranja prilikom dokazivanja diskriminacije. Kako nijedna organizacija članica WeBLAN-a nije imala praktičnog iskustva u korišćenju situacionog testiranja, radilo se na razvijanju planova testiranja potencijalnih slučajeva, razmatrane su prednosti i mane predloženih planova, kao i mogućnost njihovog sprovođenja.

Radionici je prisustvovalo 40 učesnika, među kojima su bili predstavnici organizacija WeBLAN-a, projekta “Dobre prakse za integraciju Roma na Zapadnom Balkanu” i organizacije Pravna pomoć iz Tirane.

Preuzmite: Prezentacija Adama Vajsa

Preuzmite izveštaj: OVDE

Međunarodna organizacija Plan organizovala je izložbu fotografija pod nazivom „Učini me vidljivim - Upis činjenice rođenja je važan“ u zgradi Ujedinjenih nacija u Ženevi.

Izložba fotografija organizovana je u cilju skretanja pažnje javnosti na dijalog o rezoluciji Saveta za ljudska prava o upisu činjenice rođenja i prava na pravni subjektivitet. Lica koja nisu upisana u matičnu knjigu rođenih ne uživaju osnovna ljudska prava, zaštitu države i izložena su mnogobrojnim bezbednosnim rizicima. Rezolucija Saveta za ljudska prava ističe obavezu država da obezbedi upis činjenice rođenja dece odmah po rođenju.

Na poziv organizatora, Praxis se, kao dugogodišnji pružalac pravne pomoći pravno nevidljivim licima u Srbiji, našao među autorima fotografija. Fotografije dece iz Afrike, Azije, Latinske Amerike i Evrope ukazuju na rasprostranjenost problema upisa činjenice rođenja širom sveta.

Izložbu je 6. marta 2013. godine otvorio generalni direktor UN-a u Ženevi, a među posetiocima izložbe bili su i predstavnici Komiteta za prava deteta, Specijalnog izvestioca o nasilju nad decom, Svetske organizacije rada, Svetske zdravstvene organizacije, Visokog Komesarijata za ljudska prava, Visokog komesarijata za izbeglice, međunarodnih nevladinih organizacija i organizacije Plan iz Bangladeša, Švedske i Finske.

Pogledajte: Brošura sa fotografijama

Rezolucija Saveta za ljudska prava o upisu činjenice rođenja

Prema informacijama dobijenim od stanovnika pojedinih kontejnerskih naselja u Beogradu, Sekretarijat za socijalnu zaštitu ukinuo je obroke u Narodnoj kuhinji za stanovnike naselja Makiš 2, Jabučki rit i Barajevo i delu stanovnika kontejnerskog naselja u Malom Leskovcu. Prema informacijama koje je dobio Dečji romski centar hrana će biti ukinuta i u naselju Kijevo od 1. juna 2013. godine.

Tim povodom, Sekretarijat za socijalnu zaštitu je obavestio stanovnike kontejnerskih naselja da se obrate Gradskom centru za socijalni rad kako bi “legalno” ostvarili pravo na novčanu pomoć i Narodnu kuhinju.

Takvim postupanjem Sekretarijata najviše su pogođena lica koja nemaju regulisan status, odnosno ne poseduju identifikacione dokumente, uzimajući u obzir da je procedura za ostvarivanje prava na novčanu socijalnu pomoć komplikovana i duga (zahteva se prilaganje brojnih dokaza, postupak traje u proseku najmanje 4 do 6 meseci).

Za više informacija videti saopštenje: Grad Beograd ukinuo ishranu u Narodnoj kuhinji delu stanovnika kontejnerskih naselja

Prema informacijama dobijenim od stanovnika pojedinih kontejnerskih naselja u Beogradu, Sekratarijat za socijalnu zaštitu ukinuo je ishranu preko Narodne kuhinje za stanovnike naselja Makiš 2, Jabučki rit i Barajevo i delu kontejnerskog naselja u Malom Leskovcu. Prema informacijama koje je dobio Dečiji romski centar hrana će biti ukinuta i u naselju Kijevo od 1.6.2013. godine.

Makiš 2
Stanovnici naselja Makiš 2 su za prestanak ishrane saznali tek kada su otišli da preuzmu obroke u Narodnoj kuhinji. Do 27.5.2013. godine oni nisu primili nikakve informacije o razlozima za ukidanje obroka preko Narodne kuhinje. U Gradskom centru za socijalni rad, odeljenje Čukarica  im je rečeno da se obrate Sekretarijatu za socijalnu zaštitu. Pored toga, A. G, S. Š, S. J. i S. D, stanovnici naselja Makiš 2, obavestili su nas da su predstavnici Gradskog centra za socijalni rad, odeljenje Čukarica pretili da će oduzeti decu onim porodicama koje ne mogu da obezbede minimum egzistencije za sebe.

U telefonskom razgovoru koji je Praxis obavio sa zamenicom sekretara za socijalnu zaštitu Aleksandrom Krstić, obavešteni smo da je razlog ukidanja obroka za stanovnike kontejnerskih naselja činjenica da su sada dobili dokumente tako da „nije više dužnost Sekretarijata da im obezbeđuje korišćenje Narodne kuhinje već da stanovnici naselja treba da odu u Centar za socijalni rad i da se prijave na Narodnu kuhinju“.

Jabučki rit
Prema informacijama Romskog centra za žene i decu „Daje” i Dečijeg romskog centra, u naselju Jabučki rit sve porodice su prestale da primaju obroke preko Narodne kuhinje. U ovom naselju ima ukupno 18 porodica, među kojima je 4 trudnice, 8 beba i 17 dece. Prema informacijama koje su dobijene, većina dece iz naselja su trenutno bolesna. Jedan stanovnik ovog naselja, R.K, koji pati od hroničnih bolesti i dijabetičar je, trenutno je usled pogoršanja zdravstvenog stanja na bolničkom lečenju. Pored toga, M.S. i H.A, stanovnice ovog naselja u proteklih nekoliko dana tražile su hitnu medicinsku pomoć. Naselje je izuzetno udaljeno od centralnog dela opštine Palilula, a među stanovnicima se nalaze i lica koja nemaju regulisana statusna pitanja zbog čega ne mogu da ostvaruju pravo na socijalnu zaštitu. Zbog svega navedenog smatramo da su stanovnici ovog naselja najugroženiji novonastalom situacijom.

Kijevo
Prema informacijama koje je Dečiji romski centar i NVO „Mali princ” dobio od stanovnika naselja, njima će ishrana preko Narodne kuhinje biti ukinuta 1.6.2013. godine. Ipak, jedan stanovnik ovog naselja navodi suprotno, odnosno da problem sa ostvarivanjem prava na obroke preko Sekretarijata za socijalnu zaštitu u ovom naselju ne postoji.

Barajevo
Prema informacijama kojima raspolaže Dečiji romski centar u ovom naselju je juče, 28.5.2013. godine ukinuta hrana za stanovnike naselja koji ne primaju novčanu socijalnu pomoć.

Ostala kontejnerska naselja u Beogradu
Zbog hitnosti situacije i nemogućnosti da telefonom kontaktiramo stanovnike svih kontejnerskih naselja ne možemo sa sigurnošću utvrditi da li problem sa prestankom obezbeđivanja obroka preko Sekretarijata za socijalnu zaštitu postoji u svim kontejnerskim naseljima. Ipak, prema informacijama kojima raspolažemo može se zaključiti da je situacija izuzetno urgentna i da je neophodna hitna reakcija.

Pozadina problema
Prema odredbama čl. 69 – 71 Odluke o pravima i uslugama socijalne zaštite Grada Beograda pravo na besplatan obrok, po pravilu može da ostvaruje pojedinac i porodica ako su korisnici prava na novčanu socijalnu pomoć. Izuzetno, ovo pravo može da ostvari lice čiji prihod po članu domaćintva ne prelazi 50% minimalne zarade za mesec koji prethodi mesecu u kome je podnet zahtev pod uslovom da su:

• stara i iznemogla lica čiji srodnici nisu u mogućnosti da im ovu pomoć pruže
• imaju u porodici lice koje je ostvarilo pravo na dodatak za pomoć i negu drugog lica

Imajući u vidu da u kontejnerskim naseljima stanuje određeni broj lica koja nemaju regulisan status, kao i da procedura za ostvarivanje prava na novčanu socijalnu pomoć traje u proseku najmanje 4 do 6 meseci, i da iziskuje veliki broj dokumenata i podrazumeva komplikovanu proceduru, stanovnici kontejnerskih naselja kojima je ukinuta ishrana preko Narodne kuhinje koju im je obezbeđivao Sekretarijat za socijalnu zaštitu Grada Beograda nisu u mogućnosti da sami obezbede minimum egzistencije za sebe i članove svojih porodica.

Izveštaj pripremili:
Praxis
Romski centar za žene i decu „Daje”
Dečiji romski centar
Regionalni centar za manjine
Dečiji centar „Mali princ”

Preuzmite Izveštaj
Preuzmite Obaveštenje Gradske uprave o ukidanju hrane u u narodnoj kuhinji za stanovnike kontejnerskih naselja

Praxis je objavio izveštaj Analiza glavnih prepreka i problema u pristupu Roma pravu na adekvatno stanovanje u okviru projekta Doprinos socijalnoj inkluziji i borbi protiv diskriminacije marginalizovane populacije u Srbiji.

Izveštaj se odnosi na osnovna pitanja ostvarivanja prava na adekvatno stanovanje u Srbiji i obuhvata period od 2009. do kraja 2012. godine. U ovom periodu, povećan je broj prinudnih iseljenja neformalnih romskih naselja (18 velikih iseljenja koja su obuhvatila preko 2 800 Roma) i pojedinačnih slučajeva iseljenja (najmanje 1 000 za samo dve godine) i po prvi put je utvrđena i diskriminacija Roma u ostvarivanju prava na adekvatno stanovanje. Nasuprot tome, odgovori vlasti koji se odnose na pristup stanovnika neformalnih naselja adekvatnom stanovanju su nedovoljni.

Pročitati vest u dnevnom listu Danas
Preuzmiteizveštaj

Praxis je objavio izveštaj „Analiza glavnih prepreka i problema u pristupu Roma pravu na adekvatno stanovanje“ u okviru projekta Doprinos socijalnoj inkluziji i borbi protiv diskriminacije marginalizovane populacije u Srbiji finansiranog od strane Ministarstva inostranih poslova Kraljevine Norveške.

Izveštaj se odnosi na osnovna pitanja ostvarivanja prava na adekvatno stanovanje u Srbiji i obuhvata period od 2009. do kraja 2012. godine. U ovom periodu, povećan je broj prinudnih iseljenja neformalnih romskih naselja (18 velikih iseljenja koja su obuhvatila preko 2 800 Roma) i pojedinačnih slučajeva iseljenja (najmanje 1 000 za samo dve godine) i po prvi put je utvrđena i diskriminacija Roma u ostvarivanju prava na adekvatno stanovanje. Nasuprot tome,  odgovori vlasti koji se odnose na pristup stanovnika neformalnih naselja adekvatnom stanovanju su nedovoljni.

Ako izuzmemo činjenicu da je donošenjem Strategije za unapređivanje položaja Roma u Republici Srbiji prepoznat problem sa kojim se suočavaju Romi u ostvarivanju prava na adekvatno stanovanje, malo toga je na ovom polju do sada učinjeno. Pored prinudnih iseljenja koja se sprovode u suprotnosti sa međunarodnim standardima ljudskih prava i koja su najozbiljnija prepreka za ostvarivanje prava na adekvatno stanovanje, izuzetno mali broj romskih naselja je legalizovan ili je za njih pokrenut proces legalizacije. U neformalnim naseljima Romi često imaju otežan ili uopšte nemaju pristup osnovnim ljudskim pravima, a slična situacija je i u kontejnerskim naseljima koja nastaju posle iseljenja neformalnih naselja. U ostvarivanju prava na adekvatno stanovanje posebno su ugrožena interno raseljena lica sa Kosova, starije osobe, osobe sa invaliditetom i žene.
Nepostojanje pravnog okvira kojim bi se regulisali postupci iseljenja i prevaziđeni zakonski tekstovi u oblasti stanovanja, samo dodatno pokazuju nespremnost države da preduzme korake za unapređenje ostvarivanja prava na adekvatno stanovanje Roma.

Imajući u vidu postojanje velikog broja neformalnih romskih naselja, izuzetno loše uslove stanovanja u jednom broju naselja, nepostojanje evidencija o ovim naseljima kao i probleme koji su evidentirani u analizi koja je objavljena, može se postaviti pitanje sistemske diskriminacije Roma u ostvarivanju prava na adekvatno stanovanje. Ukoliko hitno ne dođe do promena u oblasti prava na adekvatno stanovanje, mogu se očekivati dalja teška kršenja prava na adekvatno stanovanje Roma.

Preuzmite izveštaj: Analiza glavnih prepreka i problema u pristupu Roma pravu na adekvatno stanovanje