Na sednici održanoj 2. februara 2016. godine, Vlada Republike Srbije usvojila je Predlog zakona o ravnopravnosti žena i muškaraca (u daljem tekstu: Predlog). Praxis podržava usvajanje zakona kojim se uspostavljaju sistemske pretpostavke ostvarivanja ustavnog načela ravnopravnosti žena i muškaraca i politike jednakih mogućnosti u društvenom i privatnom životu na sveobuhvatniji i dosledniji način u odnosu na Zakon o ravnopravnosti polova.

Ipak, zakonodavcu upućujemo sugestiju da razmotri rešenje predloženo članom 13 stavom 1 tačkom 2 kojim se ustanovljava obaveza organa javne vlasti koji obavljaju poslove u oblasti zdravstvene i socijalne zaštite da „organizuju i realizuju programe za prevazilaženje problema rane trudnoće i intimne kohabitacije u kojoj je makar jedno lice mlađe od 16 godina“.

Naime, predloženo rešenje sporno je i sa terminološkog i sa konceptualnog aspekta. Opredeljenjem za termine „rane trudnoće“ i „intimne kohabitacije“ i postavljanjem starosne granice njihovog definisanja ispod 16 godina starosti, Republika Srbija, u izvesnoj meri, odstupa od prihvaćenih međunarodnih standarda i narušava konzistentnost unutrašnjeg pravno-političkog okvira regulisanja ovih specifičnih životnih situacija. Komitet za prava deteta i Komitet za eliminaciju diskriminacije žena, kao ekspertska tela Ujedinjanih nacija, kao i Savet za ljudska prava, kao posebno međuvladino telo Ujedinjenih nacija, u svojim redovnim godišnjim izveštajima i opštim preporukama za interpretaciju najvažnijih međunarodnih ugovora, formalnu ili neformalnu zajednicu dvoje lica od kojih je makar jedno još uvek dete, odnosno ima manje od 18 godina života, definišu kao rani (dečiji) brak. Sa druge strane, i Nacionalna strategija za rodnu ravnopravnost za period od 2016. do 2020. godine sa akcionim planom za period od 2016. do 2018. godine („Službeni glasnik RS“, broj 4/16), posebnu pažnju skreće na probleme ranih brakova i maloletničkih trudnoća i porođaja. Nacionalna strategija za rodnu ravnopravnost ukazuje da u opštoj populaciji postoji 1.4 % žena koje su rodile dete pre 18 godine, dok je čak 38.8 % žena iz romskih naselja prvo dete rodilo pre zakonske granice sticanja punoletstva. S toga bi, radi usklađivanja sa definisanim međunarodnim standardima i obezbeđivanja jedinstvenosti i doslednosti u unutrašnjem pravnom poretku bilo uputno predložene termine „rane trudnoće“ i „intimne kohabitacije“ zameniti pojmovima „maloletničke trudnoće“ i „rani i dečiji brakovi“, a starosnu granicu njihovog definisanja postaviti na 18 godina, s obzirom na to da je ovo ujedno i granica sticanja punoletstva u našem pravnom sistemu.

Pored toga, imajući u vidu da se na pojavu ranih i dečijih brakova, i sledstveno maloletničke tudnoće kao čestu prateću pojavu istih, dominanatno gleda kao na obeležje tradicije i kulture određenih nacionalnih manjina, a pre svega romske nacionalne manjine, bilo bi uputno, u okviru razmatranog člana 13. dodati novi stav kojim bi se eksplicitno ukazalo da se kultura, običaji, religija, tradicija ili takozvana “čast” ne mogu smatrati opravdanjem ovih praksi, kako, uostalom, predviđa i stav 5. člana 12. Konvencije Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici (Zakon o potvrđivanju Konvencije Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici, “Službeni glasnik RS”, broj 12/13) koja je stupila na snagu 1. avgusta 2014. godine.

Takođe, izražavamo zabrinutost zbog propuštanja podnosioca Predloga da u članu 26 stav 2 tačka 2 kao posebno osetljive kategorije žrtava nasilja prepozna žene i muškarce drugačije seksualne orijentacije i rodnog identiteta. Naime, predmetnim članom normirane su specijalizovane usluge podrške i pomoći žrtvama nasilja (SOS telefoni, prihvatilišta za žrtve nasilja, specijalizovana psihološka savetovališta, podrška licima koja su pretrpela seksualno nasilje, programi za učinioce nasilja). Propuštanjem predlagača da žene i muškarce drugačije seksulane orijentacije i rodnog identiteta prepozna kao posebno osetljive kategorije žrtava nasilja, narušava se dostupnost i efktivnost zaštite od nasilja pripadnica i pripadnika ovih marginalizovanih društvenih skupina, posebno imajući u vidu da Strategija prevencije i zaštite od diskriminacije (“Službeni glasnik RS”, broj 60/13), kao i Nacionalna strategija za rodnu ravnopravnost za period od 2016. do 2020. godine žene i muškarce drugačije seksualne orijentacije i rodnog identiteta prepoznaju kao višestruko diskriminisane kategorije stanovništva prema kojima je prisutan najveći stepen socijalne distance i koje su suočena sa povećanim rizikom od nasilja.