Praxis smatra da bi Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja trebalo da preispita uslove konkursa za dodelu besplatnih udžbenika i učini ih transparentnijim.

Početkom marta 2015. godine, Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja raspisalo je konkurs za dodelu besplatnih udžbenika u okviru projekta „Besplatni udžbenici za školsku 2015/16. godinu“. Za razliku od prethodnih godina, kada su besplatne udžbenike dobijali svi učenici od I do IV razreda osnovne škole, sa obavezom da udžbenike vrate na kraju školske godine, ove godine je predviđeno da besplatne udžbenike dobijaju samo socijalno ugroženi učenici svih razreda osnovne škole i to tako što bi 15% učenika dobilo celokupan predviđen iznos, a 8% bi dobilo polovinu iznosa, bez obaveze da udžbenike vrate na kraju školske godine.

Praxis pozdravlja ukidanje ranijeg modela dodele besplatnih udžbenika, koji je imao niz manjkavosti, ali ujedno ukazuje na netransparentnost novog modela, kao i na veoma kratak rok u kome je sproveden čitav proces. Tako ostaje nejasno kako će se vrednovati pripadnost pojedinim ranjivim grupama (npr. samohrani roditelji, interno raseljena lica i dr), odnosno da li će biti data prednost jednoj ranjivoj grupi u odnosu na drugu. Dalje, pojedine kategorije su nelogično formirane, pa su tako npr. penzioneri svrstani u kategoriju sa nezaposlenima i studentima, a penzioner, ako se posmatra finansijski momenat može ostvarivati veća primanja u odnosu na primanja lica u radnom odnosu. Za učenike iz kategorije samohrani roditelji navedeno je da treba da se dostavi fotokopija presude o razvodu braka, bez obzira na to što su ročišta u brakorazvodnim postupcima zatvorena za javnost i što se u obrazloženju presuda o razvodu braka navode činjenice koje uprava škola, razredni starešina/učitelj nisu ovlašćeni da traže. Podsećanja radi, Poverenik za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti je 19. marta 2015. godine uputio pismo ministru prosvete, nauke i tehnološkog razvoja u kojem je ukazao da je neophodno da sve osnovne škole obustave dalje prikupljanje pojedinih podataka i da, izbrišu, odnosno unište do tada prikupljene podatke, s obzirom na to da je njihova obrada u suprotnosti sa Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti. Pored toga, nije jasno kako se dokazuje da učenik/ca potiče iz socijalno nestimulativne sredine, jer nisu navedeni primeri nestimulativnih sredina.

Praxis posebno izražava zabrinutost povodom dece koja stanuju u neformalnim naseljima, bez prijave prebivališta, među kojima je najviše romske dece. Takođe, konkurs ne uzima u obzir pravno nevidljivu decu, odnosno decu koja nisu upisana u matične knjige rođenih i ne razmatra njihov položaj prilikom dodele besplatnih udžbenika.

Praxis skreće pažnju da je neophodno da Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja preispita uslove konkursa, da ih učini transparentnijim i unapredi tako da se maksimalno izbegnu sve nedoumice oko vrednovanja pripadnosti predviđenim kategorijama, kako bi udžbenici stigli do dece kojima je ovaj vid pomoći zaista neophodan.