Ten years ago, thousands of people who were not registered in birth registry books lived in Serbia. Due to not being registered in birth registry books, these citizens were not able to obtain even an identity card or any other personal document, and were therefore prevented from accessing most other rights. The problem of not having personal documents mainly affected - and still affects - the Roma population: persons who are not registered in birth registry books are almost exclusively members of the Roma national minority.

Nevertheless, after many years of persistent public advocacy to solve this problem, primarily by UNHCR and Praxis, and informing the competent authorities about the unsustainable situation, along with numerous recommendations from international bodies, which told Serbia that it was necessary to take measures for solving this problem, in mid-2012, a step that would play a key role in the fight against statelessness in Serbia was finally taken. The Law on Non-Contentious Procedure was amended by adding certain provisions that introduced in the legal system of Serbia a new kind of procedure - procedure for determining the date and place of birth. This procedure brought a solution for persons who were not registered in birth registry books, and who could not exercise their right to registration in the procedure before registry offices. Owing to this procedure, in the following years, hundreds and even thousands of people were able to register in birth registry books and obtain personal documents for the first time in their lives, and then to exercise other rights: to register their children in birth registry books, exercise the right to health care and social protection, get the opportunity to go to school, get a job, travel, take a driving test.

We are publishing this report 10 years after the introduction of the procedure for determining the date and place of birth with the desire to show how important it was to establish such a procedure, to present its effects on reducing the number of undocumented persons, but also to point to the problems that have accompanied its application.

This report gives a detailed overview of the situation before the adoption of the Law on Amendments to the Law on Non-Contentious Procedure. It also presents the basic rules of the procedure for determining the date and place of birth, certain irregularities and problems that usually occur during these procedures, as well as the circumstances that hinder its application. Finally, the report presents the available statistical data and provides an assessment of the importance of this procedure.

This report shows that even though the procedure for determining the date and place of birth has already contributed a lot to the reduction of the number of undocumented persons, it still fulfils its purpose and for a large number of citizens represents a path to registration in birth registry books, which allows them to exercise other rights as well. That is why it is important to ensure acting in compliance with the law and to remove obstacles that undermine the implementation of this procedure.

You can download the report HERE.

Predstavljamo Vam pregled nekih od mnogobrojnih slučajeva sa kojima se Praxis susretao i na kojima je radio u poslednjih nekoliko godina, a koji se odnose na nemogućnost dece da se upišu u matičnu knjigu rođenih odmah po rođenju, usled nedostatka dokumenata za roditelje.

Svako dete mora biti upisano u matičnu knjigu rođenih odmah nakon rođenja i svako dete od rođenja ima pravo na lično ime i na državljanstvo. Ova prava garantuju i ratifikovane međunarodne konvencije i naš Ustav i Porodični zakon.

Međutim, u Srbiji se kontinuirano rađaju deca koja ne mogu da se upišu u matične knjige odmah po rođenju. Razlog tome leži u dva podzakonska akta koji regulišu postupak prijave rođenja, kojima je propisano da se podaci o roditeljima u matičnu knjigu rođenih (MKR) upisuju na osnovu njihovih izvoda iz matičnih knjiga i ličnih karata. Rukovodeći se tim podzakonskim aktima, a ne ratifikovanim međunarodnim konvencijama i domaćim propisima više pravne snage, ujedno i zanemarujući načelo da najbolji interes deteta uvek mora biti na prvom mestu - matične službe odbijaju da decu čije majke nemaju lične dokumente nakon rođenja upišu u MKR.

Brojna međunarodna tela godinama takođe ističu da je situacija u pogledu upisa u MKR neprihvatljiva i da je potrebno omogućiti upis u MKR svakog deteta odmah po rođenju, bez obzira na to da li roditelji poseduju lične dokumente, ali Srbija je do sada ignorisala ove međunarodne preporuke.

Imajući u vidu težak položaj u kome se nalaze osobe koje nisu upisane u matične knjige, cilj ovog pregleda je da još jednom javnosti i donosiocima odluka ukaže na učestalost i ozbiljnost ovog problema, na brojne nepravilnosti u radu nadležnih institucija, kao i na neophodnost hitnog rešavanja ovog problema, kako bi se deci u riziku od apatridije omogućio blagovremeni upis u MKR i pristup osnovnim ljudskim pravima.

Dokument možete preuzeti OVDE.

U okviru aktivnosti društvenog uključivanja za devojčice i žene iz Leskovca organizovan je izlet i obilazak Vranja, Vranjske Banje i Bujanovca. 23 učesnice ove ekskurzije, u Vranju su prvo posetile naselje Gornja čaršija gde su obišle spomenik poznatom trubaču Bakiji Bakiću, koji je proneo slavu vranjske trube širom sveta. Učesnice su zatim posetile Pašin konak, jedno od najstarijih zdanja u Vranju gde je danas smešten Narodni muzej.

Nakon razgledanja grada, Starog Vranja, Muzej-kuće književnika Borisava Stankovića, Vranjske Banje, i obilaska izletišta “Pržar”, grupa se zaputila u Bujanovac gde je nastavljeno sa druženjem i obilascima kulturne baštine. Mnoga od ovih mesta i znamenitosti učesnice su videle i obišle prvi put, ne skrivajući zadovoljstvo brojnim utiscima koje su ponele sa ovog izleta.

Posebnu zahvalnost za realizaciju ovog događaja dugujemo organizaciji ROSA i našoj saradnici Lauri Saitović.

Ova aktivnost socijalne inkluzije realizovana je u okviru projekta „Prevencija i eliminacija dečjih brakova u Srbiji“ koji finansiraju Ambasada Kraljevine Holandije u Srbiji i Ministarstvo za ekonomsku saradnju i razvoj Savezne Republike Nemačke (BMZ) u okviru programa Nemačke razvojne saradnje „Inkluzija Roma i drugih marginalizovanih grupa u Srbiji“.

U okviru projekta “Pravna pomoć licima u riziku od apatridije u Srbiji” finansiranom od strane UNHCR-a, Praxis je i tokom 2022. godine sprovodio aktivnosti usmerene na prevenciju i eliminaciju dečjih, ranih i prinudnih brakova. U sklopu tih aktivnosti, Praxis je održao još jedan ciklus radionica za učenike viših razreda osnovnih škola i to u Apatinu, Subotici, Pančevu, Smederevu, Nišu, Sapcu, Novom Sadu i Kostolcu usmerene na podizanje svesti o uzrocima, potencijalnim rizicima i štetnim posledicama dečjih, ranih i prinudnih brakova, kroz prizmu značaja obrazovanja.

Radionice su bile koncipirane tako da su počinjale temom uzroka osipanja iz obrazovanja, nastavljale se pričom o bračnim ulogama i asocijacijama na brak, dok se, naposletku, govorilo i o načinu reakcije na dečje brakove, odnosno kome se sve deca mogu obratiti, kao i ko je u društvu odgovoran za reakciju na ovu pojavu, koja može poprimiti i kvalifikacije krivičnog dela.

Osmu godinu radionica a šestu u školama na ove teme smo započeli radionicom u OŠ „Jovan Cvijić“ u Kostolcu, kao i radionicom održanom sa korisnicima Svratišta za decu i mlade Grada Novog Sada, koji su imali su potpuno jasan stav da su dečji brakovi prihvaćeni i podržani od strane njihove zajednice i roditelja. Ovakva situacija nam je još jednom pokazala da je neophodno, osim rada sa decom, preventivno delovati, i u samom naselju, na opštu zajednicu.

Na radionicama održanim u OŠ "Žarko Zrenjanin" iz Apatina i OŠ "Ištvan Sečenji" iz Subotice deca su posebno istakla da je pre donošenja neke bitne odluke potrebno razmotriti sve aspekte i okolnosti do kojih takve odluke mogu dovesti. Upravo ovaj vid dečijeg kritičkog razmišljanja, koji je pocrtao preventivnu ulogu ovih radionica, pratio je njihovo uključivanje u vežbe na temu asocijacija na brak i bračne uloge, ali i na kasnije razmatranje zakonskog okvira koji se odnosi na pojavu dečjih brakova. Deca su su nam prenela nameru da se aktivno založe za svoje vršnjake u slucaju saznanja o eventualnim slučajevima stupanja njihovih drugarica i drugara u prinudni ili dečji brak.

Njihovi vršnjaci iz OŠ „Borisav Petrov Braca“ iz Pančeva i OŠ „Dr Jovan Cvijić” iz Smedereva znali su za pojavu dečjih, ranih i prinudnih brakova u svojim sredinama. Akcenat radionica u ovim gradovima bio je na podizanju svesti o štetnosti ove pojave, prevenciji, pravilnom načinu donošenja odluka i načinu reakcije na saznanje o dečjim brakovima. Održane radionice još jednom su potvrdile da je neophodno kontinuirano raditi sa decom na ovu i druge teme od značaja za njihovo osvešćivanje i osnaživanje, kako bi izbegli ustaljene štetne obrasce ponašanja.

Učesnici radionice na temu dečjih, ranih i prinudnih brakova koju smo održali u Nišu u OŠ „Vuk Karadžić” bili su potpuno upoznati sa pojavom i prisustvom dečjih brakova u svojoj sredini, a bili su svesni i postojanja ugovorenih brakova, dok nisu bili upoznati da je vanbračna zajednica sa maloletnim licem krivično delo. Stoga, potrebno je i nadalje raditi na osvešćivanju da sumnja na rani, dečji ili prinudni brak zahteva reagovanje, te da je u tim situacijama potrebno obratiti se roditeljima, nastavnicima, stručnim i zvaničnim službama.

Prvi put smo održali radionicu na ove teme i u OŠ „Vuk Karadžić“ iz Mačvanskog Pričinovića nadomak Šapca. Iako je ova radionica bila sprovedena sa decom ranog uzrasta, učesnici su bili veoma zainteresovani za temu osipanja iz obrazovanja kojom smo započeli radionicu. Već na samom početku, učesnici su kod teme uzroka napuštanja škole, sami pomenuli brak kao jedan od razloga. Posebno su bili aktivni kada smo pričali o pojmu braka i bračnih obaveza. Ova radionica bila je sjajan primer prevencije dečjih brakova, jer je održana sa decom koja nisu u direktnom riziku, ali koji se u budućnosti mogu susresti sa ovom pojavom.

“Deca ne mogu da nauče da brinu o deci, dok ne nauče da brinu o sebi”- jedna je od poruka koju su deca izdvojila kao zaključak sa ovih radionica održanih na temu dečjih, ranih i prinudnih brakova.